Nadleśnictwo Brodnica położone w centrum Pojezierza Brodnickiego, przecięte doliną rzeki Drwęcy, stanowi atrakcyjny punkt przystankowy na szlaku ptasich wędrówek. W tym miejscu warto przypomnieć o „Bagiennej Dolinie Drwęcy” – ostoi ptaków Natura 2000.

^{fot. Borys Szpryngwald}  

Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Bagienna Dolina Drwęcy” PLB040002, ledwo zauważalny na mapie krajowych ostoi ptaków, to miejsce niezwykłe. Bagienny fragment nieuregulowanej, naturalnie meandrującej rzeki nizinnej, w skali mikro, do złudzenia przypominający królową polskich bagien – Biebrzę. Sama dolina Drwęcy, otoczona zewsząd jeziorami oraz wzgórzami morenowymi, pozostawionymi przez lodowiec, stanowi wyjątkowo cenny obszar pod względem krajobrazowym. Właśnie z uwagi na walory krajobrazowe utworzony został Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Drwęcy. Jednak największym bogactwem tego terenu są ptaki, w szczególności ptaki wodno-błotne. To dla nich utworzono tu ostoję ptaków o randze europejskiej, która w 2004 roku została włączona do sieci Natura 2000. Bagienna Dolina Drwęcy stanowi również ważny korytarz ekologiczny, łączący dwa duże kompleksy leśne – Brodnicki Park Krajobrazowy oraz Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy. W obrębie tych kompleksów utworzono ostoje siedliskowe – „Ostoję Brodnicką” PLH040036 oraz „Ostoję Lidzbarską” PLH280012. Rzeka Drwęca uzyskała również miano ostoi siedliskowej „Dolina Drwęcy” PLH280001. Ponadto, na całej swojej długości, Drwęca stanowi rezerwat ichtiologiczny „Rzeka Drwęca”.

^{fot. Borys Szpryngwald}

Tak duże skupisko form ochrony przyrody na stosunkowo niewielkim obszarze potwierdza bogactwo przyrodnicze tego terenu i daje nadzieję na jego zachowanie dla przyszłych pokoleń. Bagienna Dolina Drwęcy to nie tylko bagna, ale również łąki, pastwiska, pola uprawne, nieużytki i niewielkie kompleksy leśne otaczające dolinę.

W granicach ostoi położone są również dwa niepozorne jeziora – Jez. Sopień oraz Jez. Ostrów, które jednak stanowią ważne siedlisko dla ptaków, szczególnie w okresie przelotów.

Trzon ostoi stanowi główne koryto rzeki wraz z terasą zalewową. Woda jest tu czynnikiem, który każdego roku dyktuje warunki na bagnach. W znacznym stopniu decyduje ona o jakości i ilości zgrupowań ptaków przelotnych w danym sezonie, jak również o dostępności odpowiednich siedlisk dla ptaków lęgowych. Rozległe rozlewiska, powstające w okresie wiosennym przyciągają imponujące, biorąc pod uwagę niewielką powierzchnię ostoi, ilości ptaków wodno-błotnych, które łącznie osiągają tu koncentracje znacznie przekraczające 20000 osobników.

Poza gęsią białoczelną, zbożową, tundrową oraz gęgawą liczną grupę stanowią również ptaki siewkowe, w szczególności czajka, kszyk, łęczak, samotnik, kwokacz, brodziec śniady oraz batalion. Nieregularnie pojawiają się na terenie ostoi m.in. kulik wielki, rycyk, brodziec pławny, siewka złota, siewnica, biegus zmienny oraz biegus malutki. Ponadto corocznie obserwowane są duże koncentracje kaczek, łabędzi niemych oraz krzykliwych. Rzadziej ostoję odwiedzają również łabędzie czarnodziobe.

Jesienią na bagnach dominują żurawie, mające tu swoje noclegowisko, skupiające ponad 1100 osobników. Przelot jesienny ptaków w obszarze jest jednak słabo zaznczony z uwagi na brak w tym okresie otwartych powierzchni błotnych i rozlewisk. Niestety od wielu lat stan ten się pogłębia z powodu zachodzących zmian klimatycznych. Również zanik tradycyjnej gospodarki pastwiskowo-łąkarskiej niekorzystnie wpływa na lokalną awifaunę.  

^{fot. Ryszard Nowaczyk}

Na terenie Bagiennej Doliny Drwęcy stwierdzono łącznie 216 gatunków ptaków, w tym co najmniej 49 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 33 z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt, co w kontekście ochrony awifauny, nadaje jej znaczenie ponadkrajowe.

Zachęcamy do jesiennych spacerów ścieżką edukacyjną udostępnioną przez Nadleśnictwo Brodnica, ukazującą walory przyrodnicze doliny Drwęcy. Z wieży widokowej zlokalizowanej na skraju bagien można zaobserwować wiele ciekawych gatunków ptaków.

Źródła:

Królak T., Rafalski T., Szpryngwald B. 2010. Bagienna Dolina Drwęcy. W: Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (red). Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP, Marki.

Królak T., Rafalski T., Szpryngwald B. (2012) – mat. niepubl. z lat 2004-2012, Natura 2000 SDF/PLB040002 Bagienna Dolina Drwęcy, SDF – Natura 2000/PLH280001 Dolina Drwęcy.

Rafalski T., Szpryngwald B., Królak T., Czapiewski G., Rafalska A., Kot H. 2010. Inwentaryzacja ptaków i zagrożeń w granicach Obszaru Specjalnej Ochrony Natura 2000 Bagienna Dolina Drwęcy PLB 040002 w roku 2010. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. Warszawa. Msc.